Co to są mastocyty?

Mastocyty (komórki tuczne) są komórkami należącymi do rodziny białych krwinek wytwarzanych w szpiku kostnym. Nie występują one w krwi obwodowej, ale znajdują się niemal we wszystkich tkankach ciała, a ich największe zagęszczenie występuje w skórze, przewodzie pokarmowym i nabłonku wyściełającym układ oddechowy.

Rola komórek tucznych to przede wszystkim udział w reakcjach alergicznych. W odpowiedzi na kontakt z alergenem wydzielana jest między innymi histamina, która odpowiada za wystąpienie typowych objawów alergicznych, takich jak katar, wysypka, zapalenie spojówek. Oprócz histaminy, mastocyty mogą wydzielać wiele innych związków, takich jak cytokiny, chemokiny, czynniki wzrostowe, metabolity kwasu arachidonowego, reaktywny tlen, związki azotowe.

Oprócz roli w reakcjach alergicznych komórki tuczne spełniają znacznie więcej istotnych dla organizmu funkcji: homeostaza, odporność wrodzona i nabyta, infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybiczne, astma. Spełniają również funkcje immunomodulacyjne (stany zapalne) i odgrywają rolę w patofizjologii przewodu pokarmowego (choroba Crohn’a, zespół jelita drażliwego), a także w nowotworach. Mastocyty są więc regulatorami stanu zapalnego i jedną z pierwszych linii obrony układu immunologicznego.

Gdy ilość mastocytów w skórze lub w tkankach jest zwiększona mamy do czynienia z chorobą zwaną mastocytozą. Łagodna postać choroby, występująca najczęściej u dzieci, czyli pokrzywka barwnikowa charakteryzuje się obecnością brązowo-czerwonych plam (nagromadzenie mastocytów) na skórze, którym towarzyszyć może zaczerwienienie, obrzęk i świąd. W przypadku choroby układowej, diagnozowanej najczęściej u dorosłych, dochodzi do rozrostu mastocytów w szpiku kostnym, ma ona często gwałtowniejszy przebieg i także towarzyszą jej objawy skórne. U dzieci z mastocytozą oprócz alergii skórnych mogą występować także inne problemy, takie jak biegunka, bóle brzucha, bóle kości, bóle głowy, wymioty, a także nadpobudliwość, trudności w skupieniu uwagi i problemy w nauce, które przypominają objawy ASD.


Tłumaczenie na podstawie: Moon et al. (2010) Advances in mast cell biology: new understanding of heterogeneity and function. Mucosal Immunol 3, 111-28; Theoharides et al. (2012) Mast cell activation and autism. Biochim Biophys Acta 1822, 34-41

Autyzm i mastocytoza

Zacznę od publikacji sprzed ponad 5 lat, która zapoczątkowała moje zainteresowanie tematem związków pomiędzy mastocytozą i autyzmem.

Spektrum autystyczne (ASD) jest diagnozowane we wczesnym dzieciństwie i obejmuje autyzm klasyczny, zespół Aspergera i autyzm atypowy (PDD-NOS, pervasive neurodevelopmental disorder–not otherwise specified). ASD jest związane z różnym stopniem upośledzenia komunikacji i umiejętności społecznych, powtarzalnym i stereotypowym zachowaniem, jak również upośledzeniem uwagi i uczenia sie. Duży odsetek pacjentów z ASD ma także nietolerancje pokarmowe i inne objawy alergiczne wskazujące na aktywację komórek mastocytarnych.

Liczba przypadków ASD w ciągu ostatnich 10 lat wzrosła do 1/100, ale wciąż nie ma sprecyzowanej patogenezy choroby ani terapii leczniczej. Badania wykazały wyraźnie wyższy odsetek osób z ASD wśród pacjentów z mastocytozą, ktora jest rzadką chorobą występujacą z częstoscią 1/4000 urodzeń i charakteryzuje się zwiększoną liczbą nadwrażliwych komórek mastocytarnych w różnych organach. Odsetek ten wynosi 1/10 czyli jest 10-krotnie wyższy niż w populacji ogólnej. Uważa się, że różne czynniki alergiczne, nauroimmunologiczne i środowiskowe mogą pobudzać komórki mastocytarne do uwalniania prozapalnych i neurotoksycznych zwiazków, ktore następnie niszczą barierę krew-mózg lub też aktywują określone geny, co w konsekwencji prowadzi do wystąpienia stanów zapalnych w mózgu i ASD.

Tłumaczenie na podstawie: Theoharides TC (2009) Autism spectrum disorders and mastocytosis. Int J Immunopathol Pharmacol 2, 859-865